باغ نارنجستان قوام شیراز کجاست؟

باغ نارنجستان قوام شیراز یا همان باغ قوام از زیباترین جاذبه‌های دیدنی شیراز است. بگذارید این طور بگویم، اگر به شیراز سفر کنید و به دیدن این باغ نروید خودتان را از تجربۀ بی‌نظیری محروم کرده‌اید. پس در هر فصلی که به شیراز می‌روید بازدید از این باغ را در برنامه‌تان بگنجانید و سفرتان را به یادماندنی‌تر کنید. یک روز اردیبهشتی به نارنجستان قوام برویم و حال و هوای بهاری این باغ را با هم تجربه کنیم.

قدم‌زنی در باغ نارنجستان قوام شیراز

از در که وارد می‌شویم با باغی روبرو می‌شویم که دو طرفش درخت‌های نارنج سر برافراشته‌اند. اگر در زمان مناسبی به باغ نارنجستان قوام شیراز بروید، این درخت‌ها پر از بهار نارنج‌اند و تصور کنید وقتی بوی همۀ این بهار نارنج‌ها در فضا بپیچد بازدید از این باغ چه تجربۀ لذت بخش و نابی می‌شود. علاوه بر درخت‌های نارنج کهنسال، فضای گلکاری شده‌ای نیز در وسط مسیری که به سمت عمارت می‌رود وجود دارد که از وسطش آب می‌گذرد و فواره‌های کوچکی دارد. جدا از فضای کلی باغ، دیدن حجم زیادی از گل‌های بنفشه و دیگر گل‌های بهاری به خودی خود چشم نواز و لذت بخش است. بعد به حوض آبی رنگی می‌رسیم که روبروی عمارت قرار دارد و در وسطش هم فواره است و صدای آب را به بوی بهار نارنج و گل‌ها و صدای پرنده‌ها اضافه می‌کند تا این تجربه را در ذهن‌مان پررنگ‌تر ثبت کند.

از پله‌ها که بالا بروید وارد عمارت می‌شوید. بگذارید از همین اول بگویم که چشمتان را حسابی باز کنید و درها و دیوارها و سقف‌ها را به دقت نگاه کنید. اصلاً یک دور در و دیوارها را ببینید و بعد فقط سر به هوا راه بروید و نقاشی‌های سقف‌ها را ببینید. معمولاً همه در ابتدای ورود، اول از ایوان مرکزی بازدید می‌کنند. ایوانی که دور تا دور و سقف آن آینه کاری شده است و رو به باغ است. ایوان مرکزی برای برگزاری مراسم مختلف مورد استفاده بوده و دو ستون سنگی بزرگ دارد. سقف این ایوان بلند است و یکپارچه با آینه کاری و نقاشی تزئین شده است. بر آینه‌های بزرگ دیوارهای این ایوان مناظر دیدنی از محوطۀ باغ و حوض و آبنما می‌افتد که در کل منظرۀ زیبایی ایجاد می‌کند. اگر اهل عکس گرفتن در آینه باشید اینجا برای شما بهشت است.

اکنون به تالار آینه یا شاه نشین وارد شوید. این اتاق با یک پنجره چوبی هلالی با دریچه‌های اُرسی به ایوان مرکزی مرتبط می‌شود. دیوارهای این تالار  سراسر آینه کاری است و بر روی شومینۀ ساخته شده از سنگ مرمرِ یکپارچه، دو تصویر قرینه از قوام الملک سوم حجاری شده است.

به تالارها و اتاق‌های مختلف بروید و از تماشای نقاشی‌های روی دیوارها و سقف‌ها لذت ببرید. پنجره‌های بزرگ با شیشه‌های رنگی، چلچراغ‌های پرشکوه و گچ بری‌ها و آینه کاری‌ها و منبت کاری‌ها و حجاری‌ها را به دقت نگاه کنید. نقاشی روی سقف‌های چوبی خانه‌ها و عمارت ها یکی از روش های تزئین در معماری دوران متأخر اسلامی مخصوصاً قاجار بوده است. این نقاشی‌ها در خانه‌های قاجاری شیراز ویژگی های منحصربه فردی دارند. استفاده از سقف‌های چوبی در این خانه‌ها نیز از خصوصیات هنر معماری دورۀ قاجار در شیراز است.

در ساختن این سقف ها از چوب درختان بومی استان فارس استفاده شده و هر سقف بسته به موقعتی که دارد و ابعاد و ارتفاعش به شیوه‌ای خاص ساخته شده است. در نقاشی‌های سقف‌ها نقوش گیاه، انسان، جانور و مناظر طبیعی دیده می‌شود که هر کدام فرم و رنگ خود را دارند. در این نقاشی‌ها علاوه بر گرایش‌های بومی و منطقه‌ای از سنت‌های هنری ایران و اروپا نیز تأثیر گرفته شده است. همۀ درها از چوب گردوی محلی و به سبک هندی منبت کاری شده است. صدف‌های به کار رفته در آنها از خلیج فارس آورده شده است.

یادتان نرود از طبقۀ بالا هم دیدن کنید

از پله‌ها بالا بروید و اتاق‌های طبقۀ بالا را هم ببینید. اتاق آبی رنگ که مشرف به تالار مرکزی و حیاط اصلی است برای استراحت مهمانان به کار می‌رفته و سقف آن پوشیده از تیرهای چوبی نقاشی شده با تصاویر متنوع و مختلف است. در طبقۀ بالا علاوه بر بازدید از اتاق‌ها، می‌توانید محوطۀ باغ را هم از بالا تماشا کنید و عکس بگیرید.

موزۀ نارنجستان

در زیر عمارت باغ نارنجستان موزۀ اشیای عتیقه قرار دارد. می‌توانید از سمت چپ یا از سمت راست، پله‌های زیر عمارت را پایین بروید و از موزه بازدید کنید. اگر از درب سمت چپ وارد شوید در ابتدای ورود به اتاقی می‌رسید که دور تا دور آن سکه‌های قدیمی مربوط به دوره‌های مختلف در معرض نمایش گذاشته شده‌اند. در اینجا می‌توانید سکه‌هایی از دوره‌های ساسانیان، سامانیان، صفویه و دوره‌های دیگر را تماشا کنید که نام پادشاه و محل ضرب و قدمت و جنس‌شان هم کنارشان درج شده. در پایین آن ها هم می‌توانید نقشه‌هایی از قلمروی هر حکومت را ببینید. همچنین توضیحاتی دربارۀ عبارت یا شعار یا طرح‌هایی که بر روی سکه‌های دوره‌های مختلف استفاده می‌شده نیز داده شده است. در قسمتی دیگر از موزه، ظروف سفالی به نمایش گذاشته شده است. کوزه، گلدان، پی سوز، پیاله و ظروف سفالی دیگر مربوط به دوره‌های مختلف در اینجا دیده می‌شود.

جلوتر که می‌رویم به قسمتی می‌رسیم که دربارۀ هنر مشبک سنگ توضیحاتی درج شده و آثاری هم به نمایش گذاشته شده است. در این موزه پنجره‌های سنگی مشبک با طرح‌هایی زیبا به نمایش گذاشته شده که هنرمندان شیرازی آنها را ساخته‌اند. بیشتر نقوش آنها ذهنی بوده و هنرمند بعد از انداختن طرح با قلم و چکش سنگ را می‌تراشیده و شبکه شبکه می‌کرده است. از مهم ترین طرح‌هایی که در مشبک سنگ استفاده می‌شده گره‌چینی بوده است.

در اینجا فروشگاه‌هایی هم هست که می‌توانید یادگاری‌هایتان را از باغ قوام تهیه کنید. در یک قسمت کاشی های رنگی می‌فروشند که با طرح‌های سنتی تزئین می‌شوند. می‌توانید طرح دلخواه خودتان را سفارش بدهید تا روی کاشی برایتان نقاشی کنند یا از میان کاشی‌های رنگ شدۀ موجود انتخاب کنید و با خود به یادگار ببرید. در یک قسمت دیگر بر روی سنگ مرمر نقاشی می‌کنند. در اینجا هم می‌توان سفارش داد و هم از طرح‌ها و کارهای موجود خرید کرد. در بخشی دیگر هم می‌توان کتاب و زیورآلات خرید، کتاب‌هایی دربارۀ شیراز و تاریخ ایران را می‌شود از این قسمت خریداری کرد.

در طول محوطۀ موزه نیمکت‌هایی قرار داده شده که می‌شود روی آنها نشست و استراحت کرد، بر خلاف طبقات بالا که جایی برای نشستن نیست.

در ادامۀ بازدید از این موزه، به نمایشگاه سازهای ایرانی می‌رسیم. می‌توانید از مسئول آن قسمت بخواهید که برایتان راجع به سازها توضیحاتی بدهند و حتی اگر خوش شانس باشید ممکن است قطعه‌ای هم برایتان بنوازند. خوشبختانه در زمان حضور من در آنجا به دلیل آمدن مهمانانی از بلوچستان قطعه‌ای بلوچی نواخته شد. در همین قسمت زیورآلات ساخته شده از سنگ هم در معرض نمایش و فروش است.

برای خروج عجله نکنید، کافۀ نارنجستان منتظر شماست

بعد از بازدید از عمارت و موزه و باغ وقتش رسیده که زیر سایۀ خنک درختان کهنسال نارنج بنشینید و نفسی تازه کنید. پس به کافۀ نارنجستان که در حیاط قرار دارد بروید، روی تخت‌های چوبی و راحت آن بنشینید و از منوی متنوعش چیزی سفارش دهید و نوش جان کنید. پیشنهاد من فالوده با عرقیجات است. باورتان نمی‌شود چقدر در آن فضای دل انگیز خوردن یک فالودۀ شیرازی خنک می‌تواند با روح و روانتان بازی کند. با خیال راحت بنشینید و استراحت کنید و از فضا و موسیقی لذت ببرید.

راستی در سمت راست و چپ در ورودی هم فروشگاه است. در یک سمت فروشگاه لباس و ظروف مسی و سفالی و میناکاری شده و شیشه‌ای و وسایل سنتی و صنایع دستی است. همچنان حواستان به گچ کاری‌ها و ستون‌ها و نقاشی سقف ایوان فروشگاه باشد.  در سمت چپتان هم در فروشگاهی دیگر فرش می‌فروشند.

روبروی کافه نیز عکاسخانۀ باغ است. در اینجا می‌توانید لباس‌های سنتی بپوشید و در فضای باغ عکس‌های یادگاری بگیرید.

دربارۀ باغ نارنجستان قوام شیراز

باغ نارنجستان قوام شیراز در زمان حکومت ناصرالدین شاه قاجار و به دستور علی محمد خان قوام ساخته شده است. ساخت آن به طور کلی پنج سال به طول انجامیده است. این بنا از دو قسمت بیرونی (نارنجستان) و اندرونی (خانه زینت الملک) تشکیل شده که با تونل به هم وصل هستند. در بناهای قدیمی برای جلوگیری از رفت و آمد غریبه ها در قسمت خصوصی منزل، اندرونی و بیرونی ساختمان را از هم مجزا می‌کردند. تونل زیر زمینی بین باغ قوام و خانۀ زینت الملک نیز به منظور امنیت عبور و مرور ساکنین خانه ایجاد شده است.

این بنا به عنوان دارالحکومه یا محل انجام امور سیاسی، نظامی و دیدار با نمایندگان دولت‌های خارجی مورد استفاده بوده است. مرمت این بنا در سال 1346 شروع شده و در حال حاضر هم سالانه مرمت انجام می‌شود. باغ قوام از سال 1345 تحت نظر دانشگاه شیراز اداره می‌شود.

بهترین زمان بازدید از باغ نارنجستان قوام شیراز

در ماه‌های فروردین و اردیبهشت بهار نارنج‌ها در شیراز غوغا می‌کنند. البته بستگی به گرما و سرما و شرایط آب و هوایی هم دارد، ولی  معمولاً از نیمۀ فروردین تا نیمۀ اردیبهشت بهترین زمان برای سفر به شیراز و بازدید از نارنجستان قوام است.

آدرس باغ نارنجستان قوام شیراز

برای رسیدن به این باغ باید به خیابان لطفعلی خان زند بروید. پیشنهاد می‌شود طوری برنامه ریزی کنید که بازدید از این باغ را با بازدید از مسجد نصیرالملک و خانۀ زینت الملک در یک روز بگنجانید. چون هر سه در نزدیکی یکدیگر هستند. بازدید از باغ قوام از ساعت هشت صبح تا هفت شب امکان پذیر است.