بازار تهران در پانزده خرداد؛ جایی که تاریخ و تجارت به هم می‌رسند

بازار تهران یکی از قدیمی‌ترین و پرهیاهوترین آثار تاریخی تهران است که زندگی هنوز هم در آن جریان دارد. اگر با مترو به دیدن بازار تهران بروید، به محض بیرون آمدن از ایستگاه با جمعیت زیادی رو به رو می‌شوید که در مسیرهای مختلف حرکت می‌کنند؛ بعضی‌ها قدم می‌زنند و بعضی دیگر با عجله حرکت می‌کنند. کودکان را اغلب خوردنی به دست می‌بینید و بزرگترها را با کیسه‌های خرید.

خیلی از بازدیدکنندگان برای خرید به بازار تهران نمی‌روند، بلکه برای دیدن این زیبایی تاریخی و تجربه‌های آن راهی قلب تهران می‌شوند. اگر می‌خواهید با خیال راحت هر گوشه و کناری از بازار تهران را کشف کنید بهتر است بیشتر از نصف روز برای این کار وقت بگذارید. کاخ گلستان هم در همان نزدیکی است و اگر دوست داشته باشید می‌توانید بازار و کاخ را در یک روز ببینید. فقط قبل از برنامه‌ریزی بهتر است ساعت بازدید و باز بودن آن را چک کنید.

تاریخچه بازار تهران

صحبت از تاریخچه بازار بزرگ تهران که می‌شود نام پادشاهان صفوی و قاجار به وسط می‌آید، اما در واقع سنگ‌بنای بازار از حجره‌‌ها و بساط‌هایی شروع شد که روزی مردم را برای خرید راهی این محله می‌کردند. کاخ گلستان امروزی در محل قلعه حکومتی گذشته قرار دارد که با مروز زمان و توسعه شهر از بین رفت. در آن زمان بین همین قلعه و شهر خندقی وجود داشت تا این دو را از هم جدا کند و خرید و فروش اصلی مقابل قلعه و آن طرف خندق انجام می‌شد.

به خاطر همین در دوره صفویه و زندیه به بازار تهران «خندق» می‌گفتند. اما اینجا بخش اصلی بازار نبود، بلکه بازار اصلی از شاه عبدالعظیم تا مسجد جامع که هنوز هم در بازار پابرجاست و بازارچه احمد کور کشیده می‌شد. شکوفایی بازار تهران برمی‌گردد به دوره قاجار؛ در دوره آقا محمد خان قاجار بازار رونق زیادی گرفت و حجره‌ها و دالان‌های قدیمی و کاروان‌سراها بازسازی شدند، اما بازار تهران در دوره ناصرالدین شاه به شکل امروزی درآمد.

همچنان که در راسته‌های مختلف و دالان‌های پیچ در پیچ بازار قدم می‌زنید به احتمال زیاد یاد ضرب‌المثل «از شیر مرغ تا جان آدمیزاد» می‌افتید. به همین دلیل است که قشرهای مختلف به بازار تهران می‌آیند، به امید پیدا کردن کالای متنوع‌تر و البته ارزان‌تر.

راسته‌ های اصلی بازار تهران

راسته زرگرها به معنای واقعی غرق در نور و طلاست و تا چشم کار می‌کند زرگری است و ویترین‌هایی که با طلاها دلبری می‌کنند. بزرگترین بازار طلای تهران معروف به بازار طلافروشان تهران در همین راسته زرگرهاست و اینجا احتمالا زوج‌های جوان زیادی را می‌بینید که برای خرید طلای عروسی به اینجا آمده‌اند. همین زوج‌ها چندماه بعد برای خرید لوازم خانه‌شان راهی بازار حاجب‌الدوله می‌شوند، تفاوت لوازم خانگی در حاجب‌الدوله با دیگر فروشگاه‌ها چشم‌گیر است و به همین دلیل است که بازاری‌های آن همیشه سرشان شلوغ است.

همچنان که در راسته‌های مختلف و دالان‌های پیچ در پیچ بازار قدم می‌زنید به احتمال زیاد یاد ضرب‌المثل «از شیر مرغ تا جان آدمیزاد» می‌افتید. به همین دلیل است که قشرهای مختلف به بازار تهران می‌آیند، به امید پیدا کردن کالای متنوع‌تر و البته ارزان‌تر.

راسته زرگرها به معنای واقعی غرق در نور و طلاست و تا چشم کار می‌کند زرگری است و ویترین‌هایی که با طلاها دلبری می‌کنند. بزرگترین بازار طلای تهران همین راسته زرگرهاست و اینجا احتمالا زوج‌های جوان زیادی را می‌بینید که برای خرید طلای عروسی به اینجا آمده‌اند. همین زوج‌ها چندماه بعد برای خرید لوازم خانه‌شان راهی بازار حاجب‌الدوله می‌شوند، تفاوت لوازم خانگی در حاجب‌الدوله با دیگر فروشگاه‌ها چشم‌گیر است و به همین دلیل است که بازاری‌های آن همیشه سرشان شلوغ است.

راسته جعفری هم که ویژه خانم‌هاست، هم دنیایی از تنوع در پوشاک زنانه دارد و هم بازار تخفیف گرفتن گرم است. کوچه مروی هم ویژه لوازم آرایشی و خوراکی است و تقریبا می‌توانید تمام لیست خریدتان را یکجا تهیه کنید. راسته چهارسوق بازار مثل بهشتی از آجیل‌ها، خشکبار و انواع سوهان و آب‌نبات می‌ماند، حتی اگر قصد خرید ندارید سری به این راسته بزنید هرچند امکان دست خالی برگشتن خیلی کم است.

رستوران مسلم و شرف الاسلامی

همچنان که در امتداد خیابان پانزده خرداد راه می‌روید، یک صف طولانی در میان انبوه جمعیت نظر شما را جلب خواهد کرد. اگر اولین بار است به بازار تهران می‌روید حسابی تعجب خواهید کرد اگر بدانید این صف رستوران مسلم است. یک رستوران قدیمی و نه چندان بزرگ با طرفداران زیاد و غذاهای خوشمزه‌ای که به تنهایی می‌تواند دلیل رفتن شما به بازار برای دفعات بعدی باشد. اگر می‌خواهید طعم غذاهای مسلم را امتحان کنید، نگران صف طولانی آن نباشید، چون خیلی روان است و پرسنل به خوبی می‌توانند حجم زیاد مهمانان را مدیریت کنند.

یکی دیگر از رستوران‌های قدیمی و بسیار پرطرفدار بازار تهران رستوران شرف‌الاسلامی است که داخل حیاط مسجد شاه قرار دارد. این رستوران در زیر زمین قرار دارد و فضای سنتی خود را کاملا حفظ کرده است. رستوران شرف‌الاسلامی بخاطر آنکه داخل بازار قرار گرفته و نسبت به رستوران مسلم خیلی در دید نیست، کمتر شناخته شده است، اما کیفیت غذا و خدمات دو رستوران برابری می‌کند و غذاهای هر کدام از آن‌ها می‌توانند انتظارات و استانداردهای شما را ازغذاهای ایرانی جا به جا کنند.

قطار و کالسکه سواری

اگر موقع خرید در خیابان‌های اصلی و سنگفرش بازار صدای کالسکه به گوش‌تان رسید تعجب نکنید، این کالسکه‌ها مسافران را در خیابان‌های سنگفرش شده بازار جا به جا می‌کنند؛ بیشتر مردم برای تفریح سوار کالسکه می‌شوند و بعضی‌ها به خاطر بارهای سنگین‌شان.

هیچ خودرویی اجازه تردد در خیابان‌های سنگفرش شده بازار تهران را ندارد و شهرداری برای این مسیرها قطارهای تفریحی را در نظر گرفته است. این قطارهای رنگی شما را از محدوده ایستگاه پانزده خرداد تا دیگر مراکز بازار جابه‌جا می‌کنند. همچنان که با قطارهای رنگی، که بیشتر شبیه کارتن‌ها هستند، در بازار دور می‌زنید فراموش نکنید که عکس‌های یادگاری هم بگیرید.

بناهای تاریخی بازار تهران

بازار بزرگ تهران بیش از 50 تیمچه دارد که معماری آن‌ها خیره‌کننده است. آجرکاری، پنجره‌های ارسی و سقف‌های ضربی از ویژگی‌های معماری تیمچه‌های بازار هستند. اگر به راسته ادویه فروشی‌ها بروید، همچنان که غرق در عطر و رنگ ادویه‌ها هستید، کافی است سرتان را بالا بگیرید تا با دیدن نوری که از سقف‌های ضربی خودشان را به زمین می‌رسانند لحظات ماندگار در ذهنتان ثبت کنید.

سرای روشن به سبک گوتیک در سال 1311 بنا شده است و جزو اولین مراکز تجاری تهران به حساب می‌آید. کاشی‌کاری، پنجره‌های چوبی و مجسمه‌های تراشیده از سنگ از ویژگی‌های تزئیناتی این بنا هستند. سرای روشن اواسط خیابان ناصر خسرو و نزدیکی کوچه مروی قرار دارد.

مسجد جامع و مسجد امام بازار

تاریخ این مسجد به دوره فتحعلی شاه برمی‌گردد و رد پای سلیقه ناصرالدین شاه مثل کاشی‌کاری‌های کاخ گلستان را هم در آن می‌توان دید.

مسجد شاه از بناهای دوره قاجارو از یادگاری‌های فتحعلی شاه قاجار است و بعد از انقلاب نام آن به مسجد امام تغییر کرد. معماران شیرازی در ساخت این بنا مشارکت داشتند و بسیاری از جزئیات آن از مسجد وکیل الهام گرفته است. مسجد شاه در لیست آثار ملی ثبت شده است.

آدرس بازار تهران

بازار بزرگ تهران در منطقه 12 قرار دارد و از شمال به خیابان 15 خرداد، از جنوب به خیابان مولوی، از شرق به خیابان مصطفی خمینی (سیروس سابق) و از سمت غرب به خیام می‌رسد. اگر از مسافت دورتری به دیدن بازار می‌روید مترو می‌تواند بهترین وسیله باشد. سوار خط یک مترو شوید و ایستگاه پانزده خرداد پیاده شوید. به محض خروج از ایستگاه شما وارد بازار بزرگ تهران می‌شوید.

زیبایی‌ها و تجربه‌های بازار تهران آن‌قدر زیاد هستند که می‌توانید به بهانه خرید، بازدید از جاذبه‌های تاریخی، گشت‌و‌گذار در فضای بازار یا حتی برای صرف غذا آنجا بروید. اگر می‌خواهید یک روز پر از تجربه‌های جدید و حس وحال خوب داشته باشید بازار تهران گزینه‌ای ایده‌آل است.

اگر می‌خواهید درباره بازارهای دیگر کشور بیشتر بدانید، بازار کرمان را نیز بخوانید. بازار کرمان طولانی‌ترین راسته بازار در ایران را دارد.

تحریریه مجله فستیوال